Ogólne zasady postępowania po operacji 

Niezależnie od tego, czy zabieg, jaki przeszedłeś to operacja zaćmy, jaskry czy jakakolwiek inna, koniecznie powinieneś przestrzegać terminów kontroli po operacji i zażywać wszystkie przepisane leki, nawet jeśli nie odczuwasz żadnych dolegliwości. Najczęściej lekarz przepisuje krople nawilżające, przyspieszające gojenie i krople z antybiotykiem. O ile lekarz nie zaleci inaczej, powinieneś też przestrzegać kilku ogólnych zasad:
    • nie prowadzić samochodu przez pierwsze 24 godziny;
    • w pierwszych dniach unikać męczenia wzroku oglądaniem telewizji, spędzaniem dużo czasu przed ekranem komputera;
    • unikać nadmiernego wysiłku fizycznego;
    • nie pocierać, nie naciskać oczu;
    • w pierwszych dniach uważać, by do oka nie dostała się woda i środki do mycia takie jak szampon czy mydło;
    • w pierwszych dniach zrezygnować z mocnego makijażu; 
    • zrezygnować z dodatkowych szkieł i soczewek.
Współczesna medycyna dostarcza narzędzi do przeprowadzenia operacji szybko, precyzyjnie i bezpiecznie. Powikłania zdarzają się niezwykle rzadko. Jeśli jednak masz jakiekolwiek wątpliwości, skontaktuj się z lekarzem okulistą. W trakcie wizyty przed operacją podziel się wszystkimi swoimi obawami. Lekarz szczegółowo wytłumaczy ci, na czym polega zabieg i czego możesz spodziewać się po nim, jak należy dbać o wzrok. 

• astygmatyzm nadwzroczny niezłożony – kiedy jedno ognisko znajduje się na siatkówce, a drugie za nią;
• nadwzroczny złożony – oba ogniska są za siatkówką;
• astygmatyzm krótkowzroczny niezłożony – jedno ognisko zlokalizowane jest na siatkówce, a drugie przed nią;
• astygmatyzm krótkowzroczny złożony – oba ogniska znajdują się przed siatkówką;
• astygmatyzm mieszany – jedno ognisko jest za siatkówką, a drugie przed nią.

Dopóki nasilenie astygmatyzmu utrzymuje się w przedziale 0,25 a 0,5 dioptrii, nie wymaga żadnej interwencji. Pomiędzy 0,5 a 1,0 dioptrii może pojawiać się niewyraźne widzenie. Powyżej tego przedziału wada jest na tyle poważna, że może dodatkowo objawiać się bólami oczu i głowy. U dzieci zawsze powinny nas zaniepokoić objawy takie jak częste mrużenie, przecieranie oczu, przekrzywianie głowy.  

Jakie są przyczyny astygmatyzmu?

Przyczyną astygmatyzmu jest nieprawidłowa budowa rogówki, rzadziej budowy lub położenia soczewki, lub nieprawidłowości w tylnym biegunie oka. Może być to wada wrodzona lub nabyta, na przykład w wyniku urazów. Może także być konsekwencją innych chorób oczu takich jak: stożek rogówki czy skrzydlik.
Sama nazwa astygmatyzm (stigma – punkt) jest związana z istotą tej wady, polegającą na tym, że promienie świetlne padają na siatkówkę w nieprawidłowy sposób, czyli nie spotykają się w jednym punkcie.

Jak się leczy astygmatyzm?

Astygmatyzm można korygować poprzez noszenie odpowiednich okularów lub soczewek kontaktowych. Można też całkowicie go wyleczyć. W latach 70. XX wieku stosowano często zabieg chirurgiczny, zwany keratotomię promienistą. Polega ona na wykonaniu odpowiednich nacięć na rogówce wokoło źrenicy, zmieniając w ten sposób załamywanie się promieni świetlnych.
Obecnie najczęściej stosowana jest laserowa korekcja wzroku  (PRK, EBK, LASEK, LASIK i inne), w trakcie której za pomocą wiązki lasera modeluje się rogówkę, tak by promienie świetlne ogniskowały się w jednym punkcie. Do zabiegu kwalifikuje lekarz, ponieważ pewne choroby takie jak cukrzyca czy reumatoidalne zapalenie stawów mogą stanowić przeciwwskazanie do niego. Sam zabieg trwa kilkanaście minut, po nim nie jest już potrzebne noszenie szkieł korekcyjnych ani soczewek.

Czym jest jaskra?

Jaskra jest chorobą dotykającą nerw wzrokowy i prowadzącą do jego zaniku. Nieleczona skutkuje nieodwracalną ślepotą, jest więc bardzo groźna.

Jednym z czynników ryzyka, który może prowadzić do jej wystąpienia jest wysokie ciśnienie wnętrza gałki ocznej. Prawdopodobieństwo zachorowania wzrasta również w miarę starzenia się, a także w związku z chorobami kardiologicznymi takimi jak nadciśnienie tętnicze.

Jakie są objawy jaskry?

Niestety jaskra jest szczególnie podstępną chorobą, bowiem w około 90 proc. przypadków może nie dawać żadnych, specyficznych objawów. Sprawia to niestety, że u większości osób jest wykrywana zbyt późno, co utrudnia wdrożenie leczenia. Leczenie jaskry jest natomiast niezbędne, aby zapobiec nieodwracalnej utracie wzroku oraz zachować odpowiedni komfort życia pacjenta.

Objawy, które mogą wskazywać na jaskrę

Jak wspomnieliśmy wcześniej, w większość przypadków jaskra nie daje żadnych objawów. Jest jednak kilka symptomów, które mogą na nią wskazywać. Wśród najczęściej występujących wyróżnia się:

• światłowstręt,
• łzawienie i zaczerwienienie oczu,
• widzenie tunelowe,
• nudności i wymioty w bardziej zaawansowanych przypadkach.

W związku z częstym brakiem specyficznych objawów zaleca się, aby okresowo wykonywać okulistyczne badania kontrolne. Powinny być one standardowo przeprowadzane co dwa lata, natomiast w przypadku osób będących w grupie ryzyka, najlepiej co 6 do 12 miesięcy. Do grupy ryzyka zaliczane są m.in. osoby z podwyższonym ciśnieniem w oku oraz cukrzycy, choć okulistę należy poinformować również o innych chorobach i przypadłościach, które mogą predestynować do jaskry.

Jaskra jest chorobą, której nie można ignorować. W jej wykryciu szczególną rolę pełnią regularne badania kontrolne i można wykonywać je również w naszej placówce w Przemyślu.

Przeciwwskazania i przygotowanie do zabiegu

Soczewek wewnątrzgałkowych nie można wszczepiać osobom niepełnoletnim oraz tym, którzy prowadzą zawody zabraniające przeprowadzania operacji refrakcji. Inne przeciwwskazania to:

• dobry wzrok w jednym oku,
• powiększona źrenica,
• nieprawidłowa tęczówka,
• zapalenie błony naczyniowej,
• problemy z tylną częścią oka,
• płytka komora przednia,
• niestabilna wada wzroku,
• wysokie ciśnienie w gałce ocznej,
• zespół pseudoeksfoliacji,
• choroby mające wpływ na gojenie ran (np. cukrzyca, choroby autoimmunologiczne).

Podczas badania kwalifikacyjnego lekarz zbiera wywiad na temat zdrowia pacjenta i jego oczu, zażywanych leków, alergiach, przebytych chorobach i operacjach. Przez kilka dni przed operacją nie powinno się nosić szkieł kontaktowych ani przyjmować niektórych leków. W noc poprzedzającą zabieg nie wolno nic jeść ani pić. Pacjent musi także zorganizować sobie transport po operacji do domu.

Przebieg operacji

Soczewki można wszczepiać u osób mających zaćmę, jaskrę, astygmatyzm, dalekowzroczność oraz krótkowzroczność, które są między 20. a 50. rokiem życia. Soczewki wewnątrzgałkowe nazywane fakijnymi wykonane są z plastiku lub silikonu. Cały zabieg jest szybki i bezpieczny. Zazwyczaj pacjentom nie podaje się znieczulenia. W niektórych przypadkach można je otrzymać, lecz częściej są to dożylnie środki uspokajające. Za pomocą odpowiednich substancji lekarz unieruchamia ruch gałki i widzenie. Powiekę przytrzymuje specjalnym przyrządem. Czyści oko, a następnie wykonuje niewielkie nacięcie w rogówce. Najpierw wprowadza przez nie substancję ochronną, a następnie sztuczną soczewkę, którą przymocowuje za rogówką lub przed tęczówką. Lekarz usuwa nałożoną wcześniej substancję, zszywa nacięcie, zakrapla oko i zakłada opatrunek.

Okres rekonwalescencji

Zabieg wszczepienia soczewki korekcyjnej trwa od kilkunastu do około 30 minut. Pacjent musi przyjmować antybiotyki i krople o działaniu przeciwzapalnym. Na pewien czas może pojawić się nadwrażliwość na światło. Opatrunek ściąga się następnego dnia, jednak jeszcze przez kilka dób widzenie może być zamglone. Pacjent nie musi już nosić okularów ani szkieł kontaktowych, choć wymagane jest regularne badanie wzroku do końca życia. Elastyczna soczewka jest bardzo trwała – może wytrzymać nawet 50 lat. Zabieg leczenia wzroku polegający na wszczepieniu soczewki jest popularny w Holandii, Belgii, Francji i USA. Procedura ta jest odwracalna, a to oznacza, że przy wystąpieniu jakichkolwiek problemów soczewki można usunąć.

Ale rozwój technik okulistycznych umożliwia także przeprowadzanie operacji mięśni poruszających gałką oczną (leczenie zeza) oraz leczenie zeza, zaćmy lub jaskry. Jak najlepiej przygotować się do operacji oczu?

Rodzaje operacji oczu

Pojawienie się nowych metod operacyjnych w okulistyce sprawiło, że soczewki kontaktowe oraz okulary korekcyjne są coraz mniej potrzebne. Nowoczesne techniki pozwalają również na leczenie schorzeń będących wynikiem upływającego czasu oraz występowania niedrożności dróg łzowych. Do najczęściej przeprowadzanych operacji okulistycznych należy korygowanie wad wzroku. Ponadto często wykonywane są zabiegi fakoemulsyfikacji w leczeniu zaćmy oraz w leczeniu jaskry. Popularne są także operacje na mięśniach odpowiedzialnych za poruszanie gałki ocznej, czyli leczenie zeza oraz nacięcie woreczka łzowego. Większość z tych zabiegów chirurgicznych wykonuje się przy użyciu określonej technologii laserowej. Jednak bez względu na to, czy operacja wykonywana jest metodą standardową, czy z wykorzystaniem promieni lasera, należy się do niej odpowiednio przygotować.

Przygotowanie do operacji

O sposobie przeprowadzania operacji decyduje lekarz po przeprowadzeniu dokładnych badań. Żeby zabieg był przeprowadzony efektywnie i bezpiecznie, należy się do niego odpowiednio przygotować. Już na wizycie kwalifikacyjnej należy omówić z lekarzem kwestię przyjmowania leków i ewentualnej rezygnacji z niektórych z nich. Na miesiąc przed zabiegiem warto zrezygnować z noszenia soczewek kontaktowych, które powodują odkształcenie się rogówki – musi ona wrócić do naturalnego kształtu. Na kilka dni przed zabiegiem można wykonać badania krwi, by wykluczyć stan zapalny. Katar, opryszczka i miesiączka są powodem do przesunięcia terminu zabiegu. Przed zabiegiem i bezpośrednio po nim trzeba zrezygnować z picia alkoholu, nie można także stosować kosmetyków o wysokiej zawartości alkoholu. Najpóźniej na dzień przed zabiegiem nie można wykonywać makijażu oczu. Dotyczy to zarówno tuszu do rzęs, jak i cieni do powiek, ale także twarzy, ponieważ podkład i korektor mogą podrażnić oczy. Aby uniknąć podrażnień, warto zrezygnować z makijażu jeszcze przez tydzień po operacji – wyjątek stanowią kremy do twarzy, które można bez obaw stosować, pamiętając, by omijać okolice oczu. Dla bezpieczeństwa po zabiegu warto pozwolić oczom zregenerować się i zaplanować kilkudniowy odpoczynek. Należy też zrezygnować z prowadzenia samochodu bezpośrednio przed operacją i kilka dni po zabiegu.

Podstawowa diagnostyka okulistyczna

Standardowo profilaktyczne badania okulistyczne wykonywane są w celu określenia kondycji narządu wzroku oraz jakości widzenia pacjenta. Rutynowym badaniem jest komputerowe określenie refrakcji oka pacjenta za pomocą autorefraktometru, natomiast w przypadku stwierdzenia wady refrakcji, dodatkowo kontrolowana jest ostrość widzenia przy użyciu foroptera. Następnie dobierana jest odpowiednia korekcję wzroku. 

Ponadto na każdej wizycie kontrolnej lekarz okulista dokonuje pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego za pomocą tonometru. W wersji bezkontaktowej (bezdotykowej) do spłaszczenia rogówki wykorzystuje się podmuch powietrza. Jest to badanie bezkontaktowe i nie wymaga uprzedniego znieczulenia rogówki. Natomiast Tonometr indukcyjny służy w naszej klinice do diagnozowania, kontrolowania i badań przesiewowych jaskry u dzieci i osób niewspółpracujących.

Diagnostyka w kierunku jaskry

Jeżeli diagnozowana jest jaskra, leczenie poprzedzone jest następującymi badaniami:

• HRT – badanie tarczy nerwu wzrokowego polega na tomograficznym obrazowaniu tarczy nerwu wzrokowego lub rogówki. Aparat rejestruje obrazy na kilkudziesięciu przekrojach, analizuje je i składa w trójwymiarową strukturę. Obraz tarczy nerwu wzrokowego przekazywany jest do komputera, który ocenia i analizuje ubytki w tarczy.
• Topograf rogówkowy dokonuje badania powierzchni rogówki. Oprogramowanie tego aparatu umożliwia bardzo szczegółową analizę matematyczną powierzchni rogówki, opartą na szeregach Fouriera oraz wielomianach Zernicke’a. Analizą powstałych map zajmuje się okulista, który na ich postawie ustala plan operacji lub leczenia.

• Pachymetr umożliwia pomiar grubości rogówki metodą dotykową z wykorzystaniem metody ultrasonografii lub metodami bezdotykowymi, gdy nie jest wymagany kontakt urządzenia z okiem.
• Perymetr komputerowy, (polomierz) wykorzystywany w diagnostyce pola widzenia. 
• Aparat OCT – wykonuje badanie pola widzenia, siatkówki oraz plamki.

Dystrofia rogówki oka

Genetyczne dystrofie rogówki oka są związane z mutacjami genetycznymi, na skutek których dochodzi do wykształcenia się nieprawidłowej budowy poszczególnych warstw rogówki. Jeśli po przebudzeniu, bez wyraźnej przyczyny, pojawia się ból oka, a nie doznało ono wcześniej żadnego urazu, może to być objaw dystrofii Cogana. Natomiast o dystrofii Fuchsa mówimy w przypadku pogarszania jakości widzenia, np. rano i stopniowej poprawy następującej w ciągu doby, z objawami światłowstrętu i uczucia obecności ciała obcego w oku. Ten rodzaj zaburzenia widzenia jest niemożliwy do skorygowania za pomocą okularów lub soczewek kontaktowych, leczenie polega na zmniejszeniu objawów lub przeszczepie rogówki.

Dystrofia siatkówki oka

Dystrofia siatkówki oka polega najczęściej na zwyrodnieniu barwnikowym siatkówki. Na skutek mutacji genetycznych dochodzi do postępującego zaniku komórek fotoreceptorowych. Objawy są bezbolesne. Następuje stopniowa utrata widzenia obwodowego. W tym schorzeniu dochodzi między innymi do zaćmy, jaskry, krótkowzroczności.

Zespół Lowa’a

Zespół oczno – mózgowo – nerkowy jest uwarunkowany genetycznie. Na skutek mutacji genów między innymi dochodzi do wrodzonej jaskry i  zaćmy. Laserowa operacja zaćmy przeprowadzona jak najwcześniej pozwala na poprawę jakości widzenia. Oczywiście jeśli po operacji wzrok jest również korygowany za pomocą okularów lub soczewek kontaktowych.

Zespół Marfana

Inną chorobą oczu powstającą na skutek mutacji genów jest choroba genetyczna tkanki łącznej, tak zwany Zespół Marfana. Na skutek osłabionej tkanki łącznej dochodzi do zwichnięcia soczewek oczu – soczewki się przemieszczają, czego następstwem jest nieprawidłowa ostrość widzenia i zaawansowana krótkowzroczność, istnieje także tendencja do odklejania się rogówki. Jest to choroba wieloukładowa, wymagająca regularnych kontroli lekarskich oraz nierzadko interwencji medycznych.  

Zanim pacjent zostanie poddany zabiegowi usunięcia zaćmy

Zabieg usunięcia katarakty jest poprzedzony szczegółową diagnostyką pacjenta. W jej trakcie przeprowadzane są badania określające stan oczu pacjenta: dokładne określenie wad dioptrycznych, stan dna oka oraz ciśnienie w oku. Ponadto należy wybrać odpowiednią soczewkę wewnątrzgałkową, która będzie wszczepiana pacjentowi podczas zabiegu. W naszej klinice oferujemy pacjentom aktywnym zawodowo (przed ukończeniem 75 roku życia) wybór  między soczewek wieloogniskowych (multifocal) – dzięki nim jest możliwe widzenie od odległości bliskich (około 30 cm)do nieskończoności.  

Zabieg fakoemulsyfikacji

Zabieg usuwania zaćmy – fakoemulsyfikacja trwa od 15-30 minut i ma kilka etapów, a oto one:

• Najpierw wykonywane jest znieczulenie miejscowe pacjenta (poprzez podanie kropli).Bardzo rzadko, tylko w szczególnych ze względów zdrowotnych sytuacjach jest stosowana pełna narkoza.
• Następnie za pomocą środka antyseptycznego jest oczyszczana  i odkażana skóra pacjenta wokół oka, rzęs oraz powierzchni oka.
• Oko w pozycji otwartej podtrzymywane jest za pomocą rozwórki (zapobiega to mimowolnemu mrużeniu oka).
• Chirurg wykonuje cięcie tunelowe w  rogówce oka 2,75mm. (ewentualnie metoda tzw. dwuręcznego fako z cięcia 1,8mm – jeśli istnieją wskazania).
• Za pomocą ultradźwięków rozbijana jest zmętniała soczewka, pozostałe fragmenty są usuwane.
• Zostaje wszczepiona sztuczna soczewka.
• Ostrożne usunięcie narzędzi z pola operacyjnego.
• Zabezpieczenie nacięcia (bez opatrunku).

Po wykonanym zabiegu pacjent powinien dużo odpoczywać, prowadzić spokojny tryb życia, zakazane jest podnoszenie ciężkich przedmiotów, należy unikać przecierania oczu oraz schylania się oraz wysiłku. Konieczne są wizyty kontrolne w klinice.

Opadająca powieka – objawy i przyczyny

Opadająca powieka to nie tylko defekt estetyczny. Owszem, półprzymknięte oko sprawia, że twarz wydaje się zmęczona i smutna, ale nie tylko wygląd ma tu znaczenie. Czasem przypadłość ta jest oznaką choroby, takiej jak na przykład cukrzyca. W większości wypadków opadająca powieka wiąże się z procesem starzenia się. Osłabienie mięśnia dźwigacza powieki, nadmiar skóry, spowodowany dużą utratą wagi, ale także występowanie innych – pozornie niezwiązanych chorób, jak nowotwór – mogą objawiać się opadaniem powieki. Trzeba jednak wiedzieć, że także u dzieci może wystąpić ptoza (opadanie powieki). Zdarza się, że powieka już od urodzenia malucha przesłania mu część oka.

Dzieci i dorośli, którym opadają powieki – jedna lub obie – unoszą zwykle brwi, by uzyskać lepszy efekt widzenia. Mogą też w charakterystyczny sposób przechylać głowę, co ułatwia im dostrzeżenie tego, co obserwują. Z tego powodu opadająca powieka prowadzi nie tylko do pogorszenia widzenia, ale może wywoływać dodatkowe niedogodności, jak na przykład bóle czy zwyrodniania karku.

Leczenie opadającej powieki

Leczenie zwykle polega na przeprowadzeniu operacji usunięcia opadniętej powieki. Zanim jednak się na nią zdecydujemy, lekarz oceni, czy jest ona konieczny. Istnieje bowiem szereg przeciwwskazań do jej wykonania, na przykład gdy pacjent choruje na cukrzycę lub ma problemy z tarczycą. Przed zabiegiem niezbędne jest przeprowadzenie badań zarówno ogólnych, jak i okulistycznych celem określenia ogólnego stanu zdrowia. Po zabiegu ból jest niewielki, a pacjent szybko wraca do zdrowia.

Jeśli widzisz pierwsze oznaki opadającej powieki, warto rozpocząć ćwiczenia, poprawiające dotlenienie i powodujące wzmocnienie mięśni, które podtrzymują powiekę. Najważniejsza jest jednak wczesna konsultacja z lekarzem, który rozpozna przyczynę i ustali odpowiednie leczenie.

Leczenie jaskry

Jaskrę w wielu przypadkach leczy się kroplami obniżającymi ciśnienie w oku. Jeśli jednak nie przynoszą one oczekiwanych rezultatów, konieczne jest użycie lasera. Laser poszerza przestrzenie w kącie przesączania i poprawia odpływ cieczy z oka, lub służy do wykonania małych otworów poprawiających jej przepływ.

Leczenie siatkówki

Lasera używa się też w przypadku przedarć lub odwarstwiania siatkówki. Laser wytwarza miejscowy stan zapalny, który się zabliźnia. Dzięki temu brzegi siatkówki łączą się ze sobą.

Usuwanie zaćmy

Laserowe leczenie oczu jest szczególnie przydatne przy zabiegach leczenia jaskry. Po wymianie zniszczonej soczewki oka na nową torba soczewki może mętnieć. Leczenie zaćmy z użyciem lasera polega na przecięciu tej torby, bez konieczności chirurgicznego otwierania oka. Enzymy oczne wchłaniają torbę, a pacjent zaczyna dobrze widzieć.

Oczyszczanie naczyń

Laser pomaga też osobom mającym problemy z oczami wynikające z cukrzycy lub zakrzepu żyły środkowej siatkówki. W ich przypadki obwodowa części siatkówki nie widzi, lecz pobiera substancje odżywcze i tlen, które mogłyby być przekazane do części centralnej – widzącej. Laserem niszczy się części obwodową, dzięki czemu cukrzycy mogą zachować widzenie.

Rozbijanie mętów

Niektóre osoby narzekają na męty, czyli zanieczyszczenia, które znajdują się ciele szklistym oka. Chociaż nie sprawiają zagrożenia dla zdrowia, stanowią spory dyskomfort dla osoby, która cały czas je widzi, zwłaszcza patrząc na jasne tło, np. sufit. Rozwiązaniem ich problemy może być laserowe leczenie oczu, polegające w tym przypadku na rozbijaniu mętów na mniejsze kawałki. Rozdrobnione nie są już widoczne dla pacjenta, w związku z czym – przestają mu przeszkadzać.