Astygmatyzm (inaczej niezborność) jest powszechną wadą wzroku, występującą u większości ludzi. Polega ona na zniekształceniu rogówki (astygmatyzm rogówkowy) lub rzadziej soczewki oka (astygmatyzm soczewkowy) albo gałki ocznej (astygmatyzm siatkówkowy), przez co promienie świetlne nie załamują się w prawidłowy sposób, a obraz widziany jest jako nieostry. Astygmatyzm może towarzyszyć innym wadom wzroku, na przykład krótkowzroczności.
Wyróżniamy astygmatyzm nieregularny, kiedy nie można znaleźć głównych prostopadłych albo gałki ocznej  siebie płaszczyzn załamywania oraz astygmatyzm regularny, gdy istnieją dwie główne płaszczyzny najsilniejszego i najsłabszego załamywania, który dzielimy na:

• astygmatyzm nadwzroczny niezłożony – kiedy jedno ognisko znajduje się na siatkówce, a drugie za nią;
• nadwzroczny złożony – oba ogniska są za siatkówką;
• astygmatyzm krótkowzroczny niezłożony – jedno ognisko zlokalizowane jest na siatkówce, a drugie przed nią;
• astygmatyzm krótkowzroczny złożony – oba ogniska znajdują się przed siatkówką;
• astygmatyzm mieszany – jedno ognisko jest za siatkówką, a drugie przed nią.

Dopóki nasilenie astygmatyzmu utrzymuje się w przedziale 0,25 a 0,5 dioptrii, nie wymaga żadnej interwencji. Pomiędzy 0,5 a 1,0 dioptrii może pojawiać się niewyraźne widzenie. Powyżej tego przedziału wada jest na tyle poważna, że może dodatkowo objawiać się bólami oczu i głowy. U dzieci zawsze powinny nas zaniepokoić objawy takie jak częste mrużenie, przecieranie oczu, przekrzywianie głowy.  

Jakie są przyczyny astygmatyzmu?

Przyczyną astygmatyzmu jest nieprawidłowa budowa rogówki, rzadziej budowy lub położenia soczewki, lub nieprawidłowości w tylnym biegunie oka. Może być to wada wrodzona lub nabyta, na przykład w wyniku urazów. Może także być konsekwencją innych chorób oczu takich jak: stożek rogówki czy skrzydlik.
Sama nazwa astygmatyzm (stigma – punkt) jest związana z istotą tej wady, polegającą na tym, że promienie świetlne padają na siatkówkę w nieprawidłowy sposób, czyli nie spotykają się w jednym punkcie.

Jak się leczy astygmatyzm?

Astygmatyzm można korygować poprzez noszenie odpowiednich okularów lub soczewek kontaktowych. Można też całkowicie go wyleczyć. W latach 70. XX wieku stosowano często zabieg chirurgiczny, zwany keratotomię promienistą. Polega ona na wykonaniu odpowiednich nacięć na rogówce wokoło źrenicy, zmieniając w ten sposób załamywanie się promieni świetlnych.
Obecnie najczęściej stosowana jest laserowa korekcja wzroku  (PRK, EBK, LASEK, LASIK i inne), w trakcie której za pomocą wiązki lasera modeluje się rogówkę, tak by promienie świetlne ogniskowały się w jednym punkcie. Do zabiegu kwalifikuje lekarz, ponieważ pewne choroby takie jak cukrzyca czy reumatoidalne zapalenie stawów mogą stanowić przeciwwskazanie do niego. Sam zabieg trwa kilkanaście minut, po nim nie jest już potrzebne noszenie szkieł korekcyjnych ani soczewek.